Świat ssaków w okolicach Kotuszowa reprezentowany jest przez zające (lepus europaeus), wiewiórki (sciurus vulgaris), najmniejszego przedstawiciela zwierzyny płowej – sarnę (caproleus caproleus) i różne gatunki gryzoni. Dość często można spotkać lisa (vulpes vulpes), dzika (sus scrofa), łasicę łaskę (mustela nivalis) i tchórza (mustela putorius). Wśród rzadszych gatunków widziałem kunę leśną czyli tumaka (martes martes), kunę domową (marten foina) i jedyny raz borsuka z małymi (meles meles). Zwierzęta te zamieszkują lasy za rzeką oraz niewielki las na północnym obrzeżu wsi. Doskonałe warunki, zwłaszcza dla lisów, zajęcy i saren znajdują się na okolicznych polach i nadrzecznych łąkach, z uwagi na różnego rodzaju śródpolne zadrzewienia i skupiska roślinności (niektóre z dostępem do wody).
Typowymi gatunkami zamieszkującymi rzekę i okolice są: piżmaki (ondatra zibethicus) i bobry (castor fiber), które przywędrowały w połowie lat dziewięćdziesiątych. Niestety w rzece można spotkać też wydrę (lutra lutra), która stanowi duże zagrożenie dla świata ryb. A świat ten reprezentują: kiełb (gobio gobio), płoć (rutilus rutilus), okoń (Perca fluviatilis), szczupak (esox lucius), kleń (leuciscus cephalus), jelec (leuciscus leuciscus), jaź (leuciscus idus), jazgarz (gymnocephalus cernua). Oprócz tego w rzece można spotkać: karasia (carassius auratus), karpia (cyprinus carpio), pstrąga potokowego (salmo trutta fario), leszcza (abramis brama), oraz sporadycznie: sandacza (stizostedion lucioperca) i miętusa (lota lota).

Z gadów oprócz jaszczurek zwinek (lacerta agilis) chętnie zamieszkujących kamienisto-skaliste fragmenty podłoża w bezpośrednim sąsiedztwie drogi asfaltowej (na zachód) należy wymienić rzadko jednak tu spotykanego zaskrońca (natrix natrix). Ponadto w łąkowych niewielkich oczkach wodnych można spotkać traszkę (triturus vulgaris).

Dość bogaty jest świat awifauny. Z popularnych gatunków ptaków należy wymienić różne gatunki jaskółek, wróble (passer domesticus), sikorki (parus major), czeczotki (carduelis flammea), pliszki (motacilla flava), szpaki (sturnus vulgaris), sroki (pica pica), gawrony (corvus frugilegus), bażanty (phasianus colchicus), kuropatwy (dendrocopos medius), dzięcioły np. średni (dendrocopos medius) itd. W miejscowości znajdują się dwa gniazda bociana białego (ciconia ciconia) – przy kościele i przy drodze „głównej”. Wyższe partie kościoła zajmują czasem sowy, np. płomykówki (tyto alba ) i nietoperze. Na łąkach można spotkać skowronka (alauda arvensis), myszołowowa zwyczajnego (buteo buteo) i inne gatunki jastrzębiowatych i sokołowych oraz sporadycznie dudka (upupa epos). Tej zimy widziałem również dwa gile (pyrrhula pyrrhula). Rejon rzeki upodobały sobie ponadto gatunki typowo wodne: kaczki krzyżówki (anas platyrhynchos) czy zimorodki (alcedo atthis). Z racji bliskiego sąsiedztwa zalewu w Chańczy można spotkać: czaplę (ardea cinerea), żurawia (grus grus), perkoza (podiceps cristatus), rybitwy (sterna hirundo) i mewy (larinae).

Ps. Powyżej wymieniono tylko część gatunków bytujących w okolicy Kontuszowa. Jest ich zapewne znacznie więcej ale na dzień dzisiejszy brak jest jeszcze sprecyzowanych informacji.

Poszukujemy chętnych do współpracy przy opracowywaniu tego rozdziału.

      Na granicy Kotuszowa występują dwa zbiorowiska leśne 1) na wschodzie tuż za rzeką Czarną Staszowską, 2) niewielki las przy wjeździe do Kotuszowa od strony północnej. Na zachodnich obrzeżach miejscowości dominują sady owocowe z przeważającą uprawą śliwki. W bezpośrednim sąsiedztwie rzeki rozciągają się łąki i pastwiska, z niewielkimi zadrzewieniami, które tworzą swoiste ekosystemy. Brzegi rzeki porastają drzewa liściaste (topola, osika, wierzba, leszczyna). Ponadto większe skupiska roślinności można spotkać na polach za południową granicą wsi. W samym Kotuszowie znajdują się trzy główne skupiska drzew i krzewów:

1) park dworski, z pomnikiem przyrody ożywionej – dębem szypułkowym;
2) zadrzewienia ciągnące się od sklepu do kościoła będące pozostałością po sadzie szkolnym (leszczyna, topola, jabłoń, śliwka itp.);
3) skupiska drzew i krzewów wyrosłych dziko na terenie wyschniętych sadzawek (wierzba, osika, leszczyna, topola itd.).
      Oprócz ww. najwięcej drzew i krzewów rośnie wzdłuż dwóch strumieni, które mają źródła na zachodnich wzniesieniach Kotuszowa i zasilają rzekę Czarną Staszowską znajdując ujścia koło mostu drogowego i na wysokości cmentarza. Strumień przepływający obok cmentarza można ponadto określić mianem niewielkiego „korytarza ekologicznego” podobnie jak samą rzekę, która na ten termin w pełni zasługuje.

      Podkreślić warto, iż cała gmina Szydłów posiada wyróżniające się walory przyrodnicze. Najcenniejsze pod tym względem są doliny rzeczne Czarnej Staszowskiej i mniejszych cieków oraz rejon zbiornika wodnego Chańcza i występujące tu tereny podmokłe, na których wykształciły się bogate florystycznie zbiorowiska łąkowe, szuwarowe, bagienne i torfowiskowe. Stanowią one ostoje dla szeregu rzadkich i chronionych gatunków ptaków, głównie wodno – błotnych (rejon Kontuszowa). Stosunkowo niska jest lesistość gminy. Lasy skupiają się w 4 większych kompleksach w północnej części gminy oraz na jej obrzeżach (w gminach sąsiadujących). Dominują siedliska borowo – lasowe. Panującym gatunkiem jest sosna. Miejscami zachowały się również fragmenty bagiennych borów trzcinnikowych, olsów i lasów łęgowych. Zbiorowiska leśne i torfowiskowe pełnią ważną rolę wodno – ochronną, zwłaszcza w okolicach zbiornika Chańcza. W rejonie Szydłowa, na wychodniach skał wapiennych, występują zbiorowiska szczególnie cennej roślinności kserotermicznej z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin. Istniejące doliny rzeczne, wraz z lasami, tworzą ważny nie tylko w skali gminy, ale i w układzie regionalnym, system powiązań przyrodniczo – ekologicznych. Zagrożeniem dla jego funkcjonowania są liniowe bariery ekologiczne, jakie tworzą szlaki komunikacyjne, zabudowa oraz napowietrzne linie energetyczne. Na obrzeżach lasu i miedzach pól uprawnych wykształciły się zarośla krzewiaste z dominującą leszczyną i tarniną. Zakrzewienia te pełnią ważne funkcje ekologiczne (glebochronne, wiatrochronne, biocenotyczne i krajobrazowe). Na terenach o wyższej bonitacji gleb jest ich jednak zdecydowanie za mało (tzw. uproszczenie agrocenoz). W tej sytuacji istotne znaczenie dla środowiska ma rozwój upraw sadowniczych, które pełnią funkcję kompensacyjną. Charakterystycznym elementem szaty roślinnej są także wielogatunkowe, barwne agrocenozy chwastów polnych, towarzyszące uprawom rzadkich w skali kraju składników flory rodzimej (liczne gatunki pochodzące z południowo-wschodniej Europy i z obszaru śródziemnomorskiego). Zgodnie z koncepcją krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL, północne obrzeże gminy zostało włączone do węzła ekologicznego o randze krajowej (węzeł Cisowsko-Orłowiński).

 

 

 

 

Cała gmina Szydłów leży w Chmielnicko – Szydłowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Główną funkcją przyrodniczą tego obszaru jest ochrona wód powierzchniowych m.in. Czarnej Staszowskiej oraz zbiornika wodnego „Chańcza”. Pełni on także funkcje łącznikowe (korytarza i ciągu ekologicznego) pomiędzy Zespołami Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych.

Źródła:

1. Strategia zrównoważonego rozwoju Gminy Szydłów na lata 2004 – 2015
2. Anka S. (fotki)
3. Wiadomości własne